josh-calabrese-qmnpqDwla_E-unsplash

In de schoenen van je doelgroep staan: cruciaal voor het stimuleren van het gewenste gedrag.

Enkele weken geleden verwijderden de artsen schroeven en platen uit mijn kuitbeen. Dit materiaal plaatsten ze een paar jaar terug toen ik mijn kuitbeen brak. Met mijn trofeeën onder mijn kussen werd ik wakker in de uitslaapkamer. Ik was wat suf van de narcose maar voelde me verder goed. Hierdoor plaatsen ze me snel over naar de afdeling. Nadat ik iets gegeten had en naar de wc was geweest, kwam de verpleegkundige naar me toe om de nazorg te bespreken. Ze begon over de medicijnen die ze me hadden toegediend toen ik op de uitslaapkamer lag en welke ik thuis op welk tijdstip moest innemen. Tijdens haar uitleg werd ik plotseling misselijk en ik stelde voor de uitleg thuis door te nemen. Dat moest wel lukken, dacht ik. 

Eenmaal thuis lag er een folder van 7 pagina’s voor me waarvan de meeste informatie was doorgestreept. De doorgestreepte informatie bleek voor mij overbodig. Ik moest een weg vinden door alle overbodige informatie om erachter te komen welke medicijnen ik moest innemen en op welke tijdstippen. Uiteindelijk stuitte ik op de kop ‘Medicatie na ontslag’ (zie afbeelding 1). Hier trof ik een medicatieoverzicht aan met daarin mijn medicijnen en de tijdstippen van inname. De informatie was mij onduidelijk omdat ik me nog vaag herinnerde dat de verpleegkundige had gezegd dat ze sommige medicijnen al hadden toegediend. Hierdoor hoefde ik ze vandaag niet meer in te nemen en moest ik de volgende dag op een vast tijdstip beginnen met de inname. Welke medicijnen dit waren kon ik niet terugvinden. In de hoop de informatie goed te begrijpen begon ik aan mijn medicatie. Of ik deze echter op de juist tijdstippen en volgens de officiële procedure innam wist ik niet zeker…


Afbeelding 1: Pagina uit de folder over medicatie na ontslag

Een paar dagen later zakte de pijn waardoor ik de medicatie wilde afbouwen. Ik pakte wederom de folder en baande een weg door alle informatie en vond de kop ‘Afbouw medicatie’ (zie afbeelding 2).

Om bij punt één te kunnen bepalen of ik mocht stoppen met Oxycodon moest ik terug naar het overzicht ‘medicatie na ontslag’ om te kijken of deze kortwerkend of langwerkend was voorgeschreven. Bij punt twee begon ik te twijfelen omdat het voor mij niet duidelijk was. Wat betekent pijnvrij precies? En is dit met of zonder paracetamol? Paracetamol was namelijk als basismedicatie vier keer per dag voorgeschreven. En wanneer mag ik in zijn geheel stoppen? Wat betekent ‘als het goed’ gaat? Punt drie gaf enigszins antwoord op mijn vragen. Punt vier, vijf en zes waren overbodig en niet voor mij van toepasing. Weer in de goede hoop het juiste te doen begon ik met het afbouwen van mijn medicijnen. Of dit de juist manier was, geen idee…?


Afbeelding 2: Pagina uit de folder over afbouw medicatie.

Wat betekent dit voor gedragsverandering?

Bovenstaand voorbeeld schetst hoe belangrijk het is voor het stimuleren van het gewenste gedrag om vanuit het perspectief van de doelgroep te redeneren in plaats vanuit het eigen perspectief (info puntje naar blog). Wat betreft de timing van de mondelinge communicatie en kijkend vanuit het perspectief van de verpleegkundige, is het logisch de nazorg te bespreken wanneer de patiënt terug op de afdeling is. Ik was tenslotte maar voor een dag opname in het ziekenhuis. Vanuit het perspectief van de patiënt kun je je afvragen of dit het meest geschikte moment is. Ik voelde me misselijk en gaf aan de informatie niet op te kunnen slaan. Hoe aannemelijk is het dat ik uiteindelijk op de juiste manier mijn medicijnen in neem?  

Voor de schriftelijke communicatie is het ook belangrijk om vanuit het perspectief van de doelgroep te rederneren. Het is vaak efficiënt om een grote groep mensen schriftelijk te benaderen, maar het gewenste gedrag volgt lang niet altijd. Dit komt omdat de schriftelijke communicatie niet aansluit bij het perspectief van de doelgroep. De folder die ik meekreeg is een algemene folder over de leefregels en adviezen na een ziekenhuisopname. Voor het ziekenhuispersoneel scheelt het tijd en werk wanneer alle informatie gebundeld in één folder staat. Voor mij, de patiënt, betekent dit veel overbodige informatie. Daarnaast was de tekst in de folder niet duidelijk en begrijpelijk. Zo moest ik zelf op zoek naar informatie om te begrijpen hoe en wanneer ik mijn medicijnen af moest bouwen. Bovendien stond de folder vol met vaktermen, zoals kortwerkend en langwerkend. Voor het ziekenhuispersoneel dagelijkse kost zijn en daardoor helder, maar voor een patiënt geheel nieuw en abstract. Dat de communicatie niet aansluit bij mijn perspectief als patiënt en hoe ik als mens handel en redeneer, heeft er mogelijk toe geleid dat ik mijn medicijnen niet op de juiste manier innam. Wellicht voor mijn kleine ingreep wat minder ingrijpend, maar voor zware operaties een groot probleem met mogelijk ernstige gevolgen.

Hoe dan wel?

Voor effectieve gedragsverandering is het belangrijk je te verplaatsen in het perspectief van de doelgroep, in zowel mondelinge als schriftelijke communicatie. Bepaal welk gedrag je bij de doelgroep wilt stimuleren en omschrijf dit zo concreet mogelijk. Breng daarnaast de contactmomenten in kaart en via welk kanaal je wilt communiceren, en analyseer of de verschillende stappen aansluiten bij de basisbehoeften van een mens, zoals energiebehoud, zekerheid en autonomie.

In het huidige voorbeeld zou de onderstaande beslisboom (zie afbeelding 3) wellicht kunnen helpen om mijn medicijnen op de juiste manier af te bouwen. Dit omdat de beslisboom concretiseert welk gedrag er van de doelgroep verwacht wordt, de doelgroep niet op zoek hoeft te gaan naar essentiële informatie, het gedrag makkelijk uitvoerbaar maakt door een overzichtelijk schema, geen vaktermen worden gebruikt en de relevante informatie op het juiste moment geeft.


Afbeelding 3:
Voorbeeld van een beslisboom welke rekening houdt met hoe een mens handelt en redeneert en kan helpen patiënten op de juist manier hun medicijngebruik af te bouwen. De afbeelding dient slechts ter illustratie en zal altijd nog afgestemd moeten worden met zorgprofessionals. 

Kun je hulp gebruiken bij het verplaatsen in het perspectief van je doelgroep of heb je andere gedragsvraagstukken? Neem dan contact met op via dane@behaviorchangetalents.nl .