We maken kennis met Jochem. Deze bedrijfskundestudent is doorgaans te vinden in de bibliotheek, op de tennisbaan of op het terras. Om wat bij te verdienen, en om wat uit te geven. Vandaag blaast hij 18 kaarsjes uit. Op zijn verlanglijstje staan een smartwatch en nieuwe tennisschoenen. Iets dat minder hoog op zijn verlanglijstje staat, maar wat hij wel krijgt: nieuwe verantwoordelijkheden. Als 18-jarige moet hij bijvoorbeeld een DigiD aanvragen, zijn eigen zorgverzekering betalen, toeslagen aanvragen en zijn eigen spaarrekening beheren.
Nederland zit vol met Jochems, die allemaal hun eigen pad bewandelen. Wat ze allemaal gemeen hebben is de lijst met administratieve taken en verantwoordelijkheden om hun financiën op orde te houden. Die blijft net als hun aantal kaarsjes alsmaar groeien. Het onder controle hebben van die groeiende lijst maakt ze financieel weerbaar. Ze krijgen dan het gevoel van grip op hun geldzaken en komen minder snel voor verrassingen te staan. Komt er toch een financiële tegenvaller? Dan zijn ze daartegen beter bestand.
Financieel weerbaar zijn is belangrijk. Allereerst om de voor de hand liggende reden dat je minder snel in de schulden komt en financieel onafhankelijk kunt zijn. Maar minstens zo belangrijk is dat je er gezond van blijft. Financiële gezondheid hangt namelijk samen met zowel fysieke als mentale gezondheid (Carlsson et. Al 2014, French & McKillop 2017, Turunen & Hiilamo, 2014). En we zien onze Jochems het liefst toch allemaal kerngezond.
Het regelen van die taken gaat niet altijd van een leien dakje. Zo klopte DUO bij ons aan met het probleem dat nog veel jongeren hun studentenreisproduct te laat stopzetten, of een betalingsachterstand bij hun studieschuld oplopen. Soms lopen jongeren juist geld mis, zoals deze MBO studenten die geen zorgtoeslag of studiefinanciering aanvragen. Waarom lukt het jongeren niet om te beginnen aan de taken rondom geldzaken, of stranden ze halverwege?
Wie door de gedragsbril kijkt, ziet een deel van het antwoord. Zo vonden we in onze onderzoeken voor DUO verschillende psychologische drempels die deze administratieve taken in de weg staan. Die drempels spelen ook een rol bij verschillende andere financiële gedragingen. Gelukkig kunnen we met die kennis jongeren helpen om weerbaarder te worden. Een aantal simpele en gerichte aanpassingen, zoals van uitingen in de communicatie, maken het makkelijker om financiële taken te regelen en de zaken op orde te houden. Dus wat zijn die drempels die Jochem tegenhouden?
Allereerst zien we dat ‘wel iets willen, maar uiteindelijk niet doen’ vaak voorkomt. Deze passiviteit noemen we inertia. Jochem neemt zich bijvoorbeeld voor zijn studielening netjes af te betalen, maar vervolgens vergeet hij toch de eerste termijn. Of hij wil zijn studentenrekening omzetten, maar komt hier keer op keer niet aan toe.
Hoe overbruggen we het gat tussen ‘willen’ en ‘doen’? Een manier is om het gewenste gedrag relevanter te maken. Daarmee neemt de urgentie voor het gedrag toe. Personaliseer de communicatie, zodat Jochem meteen inzicht heeft in zijn eigen situatie. Of dicht het gat door ‘als-dan’ regels te maken. Je koppelt dan het gedrag aan een concrete andere gebeurtenis. ‘Als ik terugkom van lunch, dan ga ik een automatische incasso instellen om mijn studieschuld af te lossen’. Ook ligt er een oplossing in het simpelweg makkelijker maken van het gedrag. Neem bijvoorbeeld stappen weg bij de aanvraag van een DigiD. Hoe gemakkelijker het gedrag, hoe kleiner de kloof tussen het voornemen en het daadwerkelijke gedrag.
Naast inertia is er bij jongeren ook vaak sprake van schaarste. Dat kun je opvatten als schaarste in geld: een beetje maand overhebben aan het eind van je geld. Maar behalve beperkte middelen in geld, ondervinden jongeren vaak ook schaarste in cognitieve capaciteit. In een levensfase waarin veel verandert, heeft Jochem wel andere dingen aan zijn hoofd. Dit kost cognitieve capaciteit, die hij niet meer aan andere dingen zoals administratie kan besteden. Simpele taken, zoals het studentenreisproduct stopzetten of snel een rekening betalen, zijn hierdoor een stuk lastiger. In combinatie met inertia zorgt dit ervoor dat jongeren minder snel in actie komen. Wanneer er cognitieve schaarste optreedt, helpt het dus ook om jongeren aan de hand te nemen en de taak zo gemakkelijk mogelijk te maken.
Het thema van financiën beheren is soms best spannend. Beeld je maar eens in: Je wilt graag je eigen boontjes doppen en aan een toekomst bouwen. Anderzijds moet je net als Jochem jaren rondkomen van een hongerloontje als ober en houd je maandelijks noodgedwongen je hand op bij ome DUO. En hoe betaal je de rekeningen als je na de studie niet meteen een baan vindt? Deze onzekerheid maakt geldzaken extra spannend. Je komt daarnaast ook oude keuzes onder ogen waar je misschien niet meer zo blij mee bent. Hoeveel geld je maandelijks leende, of hoeveel je besteedde aan bier en cappuccino’s. Die spanning willen we wegnemen.
Bereid studenten bijvoorbeeld eerder voor op het proces van aflossing. Hierdoor komt het minder als verrassing. Of deel ervaringen van leeftijdsgenoten, en laat zien dat andere Jochems ook in staat waren alles goed te regelen. En communiceer duidelijk wat jongeren precies moeten doen, en wanneer ze dat moeten doen. Ook wanneer ze er zelf niet uitkomen.
Jochem heeft al een hoop moeten regelen, en er gaat ook nog veel op zijn bordje komen. Verantwoordelijkheden horen bij ouder worden, maar we hoeven hem niet aan zijn lot over te laten. Door naar psychologische factoren te kijken, zetten we de eerste stap om hem en zijn leeftijdsgenoten te helpen financieel weerbaar worden en blijven. Als we allemaal een duit in het zakje doen, wordt het regelen van geldzaken weer een fluitje van een cent.
Rona werd als Talent gedetacheerd bij de Volksbank en houd zich in haar werk bezig met projecten over gedrag in de financiële context. Benieuwd of een Talent ook jouw organisatie kan helpen met duurzame gedragsverandering? Neem dan contact met ons op. We denken graag met je mee.